Buurthuis Het BrandtWeer in de Zaanse wijk Oud-Koog heet natuurlijk niet voor niks Het BrandtWeer. Dit doe-het-zelf-buurthuis is gevestigd in een oude brandweerkazerne. Het pand is met kunst, vliegwerk, liefdewerk, oud papier en hulp van de eigenaar – corporatie Parteon – geschikt gemaakt om aan een tweede leven te beginnen als centrum van de buurt.
Iftar-maaltijd
Hoe gaan die dingen? In 2008 organiseerde Altun Atasever een iftar-maaltijd in haar straat. Gewoon, omdat het een leuk idee was om het te doen. Maar Altun wilde wel vaker activiteiten organiseren, maar daar was in Oud-Koog geen ruimte voor. En Altun deed wat zovelen dan doen, zij benaderde een corporatie of die misschien ruimte had. Eind 2009 kwam de oude brandweerkazerne beschikbaar. Maar een hoop stenen is nog geen buurthuis, en een enthousiaste burger nog geen activiteitenkalender. Samen zijn ze wel een begin. De buurtmanager organiseerde een denktankdiner voor actieve buurtbewoners in de oude kazerne. Parteon was erbij, om te onderstrepen dat de corporatie ook wilde ondersteunen. Na de rondleiding en het dessert werd Anneke Steemers bereid gevonden om haar schouders onder het initiatief te zetten. Het was het begin van een organisch groeiproces.
Anneke begon met schoonmaken. Daarna voegde de eerste van nu meer dan 30 vrijwilligers zich bij haar. Er werd verbouwd, met steeds iets meer vrijwilligers en veel praktische hulp van Parteon. Die installeerde een keukenblok, verwarming en een tweedehands plafond. En gaf het initiatief een kans door die eerste periode geen huur te rekenen. In september 2010 werd de eerste activiteit georganiseerd. Inmiddels wordt het pand gebruikt door een divers publiek. Al met al zijn er meer dan 30 vrijwilligers actief en worden er iedere maand bijna 30 activiteiten georganiseerd. Er zijn koffieochtenden voor bewoners uit de buurt. Oud-brandweerlieden huren een ruimte in “hun” oude kazerne om elkaar regelmatig te ontmoeten. De SP organiseert er een keer per week een bijeenkomst, waar de ene keer alleen een spreekuur wordt gehouden, maar andere keer een spreker komt of een film wordt vertoond. Er wordt geschilderd, gekookt en gebingood. De voedselbank maakt gratis gebruik van de ruimte, en zekergeslaagd.nl huurt hem om cursussen te geven.
Alle beetjes helpen
Daarmee is het moeilijke punt wel benoemd: geld. Het BrandtWeer kost ongeveer € 1000 per maand. En daar komen de kosten van 8 uur coördinatie - tot eind 2013 voor rekening van de gemeente - dan nog bovenop. Parteon vraagt inmiddels (een beetje) huur, zodat er iedere maand zo’n € 500 bij elkaar gesprokkeld moet worden.
“Zaanstad heeft vele fondsen”, vertelt Anneke Steemers enthousiast. “En ik ben er goed in om die te verleiden hun geld in de benodigde voorzieningen voor Het BrandtWeer te stoppen. Met hun hulp hebben we kunnen investeren in het gebouw en de inrichting. Landelijke organisaties als het Oranjefonds stellen graag geld ter beschikking voor het opknappen van dit soort ontmoetingsplekken.” Dat ze gelijk heeft, blijkt uit de verschillende cheques van organisaties die her en der in het gebouw hangen. In 2013 werd er door de diverse fondsen in totaal € 14.000,- geïnvesteerd.
Maar van incidentele giften kun je een buurthuis niet structureel laten draaien. Het is dus zaak om meer inkomsten te genereren. “Veel ideeën zijn al de revue gepasseerd. Toch maar verhuizen naar een ander pand, omdat je daar beter kunt verhuren. Het BrandtWeer heeft bovenburen, dus een feestje kan niet, terwijl je daar goed geld mee kunt verdienen. Of een buurtonderneming beginnen op de route tussen het station en de Zaanse Schans, waar je fietsen kunt huren, koffie kunt drinken en ansichtkaarten kopen. Genoeg toeristen, maar geen geschikte plek beschikbaar op die route. En natuurlijk hebben we gedacht aan het exploiteren van de daken van de gebouwen om ons heen: zonnepanelen erop, de stroom verkopen en het geld voor Het BrandtWeer. Dat idee kwam naar boven omdat de energiekosten een belangrijk deel van de rekening van Het BrandtWeer zijn. Maar ook daar zijn we afhankelijk van Parteon en die zullen die opbrengsten ook wel willen hebben. Het blijft dus een zaak van “alle beetjes helpen” en loeren op een kansje.
In de jaren 2013 en 2014 droeg en draagt de gemeente Zaanstad nog in totaal € 7000 bij, maar dat is het dan ook. Dat was in het begin anders, toen de gemeente nog Vogelaarvouchers te verdelen had. Toen kreeg ook Het BrandtWeer bewonersvouchers en deelde mee in wijkbudgetten. “Maar nu zijn alle wijkbudgetten geschrapt,” stelt Anneke Steemers vast. “Er is in 2013 nog wel een potje bij elkaar geschraapt van zo’n 6 ton, maar daar worden alleen eenmalige bijdragen uit gedaan. Daar wil men die paar uur coördinatie blijkbaar niet van betalen…”
Als je het maar niet besturen noemt
Dat is dan het tweede moeilijke punt. Want Anneke Steemers mag dan voor 8 uur worden betaald, ze stopt er veel meer uren in. En dat heeft ook te maken met het feit dat het bestuur niet echt sterk is. Gelukkig is er een stevige penningmeester, maar verder hebben de bestuursleden om uiteenlopende redenen niet de tijd en ruimte om echt te sleuren aan Het BrandtWeer. “Dat heeft natuurlijk verschillende oorzaken,” vertelt Steemers. “Oud-Koog is een buurt met veel mensen met een lager inkomen en opleidingsniveau. En de buurt vergrijst een beetje. Tegelijk zijn er verschillende clubs actief; er is een historische vereniging, een korfbal- en een voetbalclub, in totaal zijn er 23 organisaties actief. En die hebben allemaal een actief bestuur. Dus we vissen in dezelfde, kleine vijver. En mensen vinden besturen eng. Wat gek is, want de meeste mensen zijn prima in staat om hun eigen clubje vrijwilligers draaiende te houden. Daarom hebben we nu, naast het bestuur, een beheeroverleg ingesteld. Daar bespreken de verschillende coördinatoren de lopende zaken. Zij zijn verantwoordelijk voor de activiteiten, verhuur en onderhoud en beheer. Zolang ik maar niet zeg dat we aan het besturen zijn, gaat dat prima.” Het mag dus niet zelfsturend heten, het lijkt er wel op. Maar dan nog blijft de behoefte aan (betaalde) coördinatie bestaan. Het is nog maar de vraag hoe het straks verder moet, als het geld daarvoor op is.
Opbouwwerk en Vertrouwen
Wat Anneke betreft laat Het BrandtWeer twee dingen zien. Aan de ene kant is het nodig dat er wordt geïnvesteerd in mensen. Graag zou ze iets van het ouderwetse opbouwwerk terug zien. Anneke: “Het is belangrijk om mensen bewust te maken. Ze vinden de politiek vaak een ver-van-mijn-bed-show. Terwijl de politiek allemaal besluiten neemt die hen raken. In Den Haag, maar ook in Zaanstad. Mensen houden afstand, dat zie je ook als we zoeken naar bestuursleden. En dat is jammer.” En aan de andere kant laat Het BrandtWeer volgens haar zien dat overheden, bestuurders en professionals heel goed vertrouwen in gewone mensen kunnen hebben. “Er is hier een ruimte om dingen te doen en er zijn een paar enthousiaste mensen. Ik ben er, maar ook Altun met wie het allemaal begon, is nog steeds actief.
En dan zie je het gebeuren. Bezoekers worden vrijwilligers. En vrijwilligers gaan ook voor het gebouw zorgen, voor inkomsten, of ze bedenken nieuwe activiteiten. En al die mensen hebben vertrouwen in elkaar. Nog nooit heeft iemand hier een pak koffie mee naar huis genomen. Sterker nog, er komen alleen maar dingen bij. We verzamelen nu een theeservies met roosjes bij elkaar, voor een keer een high tea.”
Nagekomen bericht
Met ingang van 1 januari 2014 stelt de gemeente geen geld meer beschikbaar voor die 8 uren coördinatie. De vrijwilligers houden met elkaar het vuurtje brandend. Het BrandtWeer zal zich nu echt moeten gaan bewijzen. Is en blijft er voldoende draagkracht en animo bij de vrijwilligers aanwezig om dit bewonersbedrijf te laten voortbestaan? Zullen zij de verantwoordelijkheid om elke maand ruim € 500,- bijeen te brengen met het organiseren van activiteiten en verhuur op kunnen blijven brengen? De tijd zal het leren. Anneke Steemers is nog actief als vrijwillig barmedewerkster bij het wijkcafé en inmiddels op zoek naar een nieuwe uitdaging.
