Het
oude dierenasiel in Amsterdam-Oost werd in het voorjaar van 2011
gekraakt. Dat het na twee jaar nog niet is ontruimd, mag eigenlijk al
een wonder heten. Maar bijzonder is ook dat er in het gebouw niet
wordt gewoond of gewerkt, maar dat het een actief buurthuis is
geworden, waar beheer en besluiten in handen liggen van de gebruikers
van het pand.
Na
de kraak werd het pand omgedoopt tot De Valreep. Het staat een beetje
eenzaam langs het spoor, op een voormalig industrieterrein waar na
een paar jaar stagnatie het bouwen moeizaam weer op gang is gekomen.
Er staat een hek om het pand, dat met
een stevig hangslot is afgesloten. Een vriendelijke jongeman laat me
echter onmiddellijk binnen als ik zeg dat ik voor Vera van Dongen
kom. Op het erf verloochent het internationale karakter van de
Valreep zich niet, wanneer een van de honden achter de kippen aan
gaat. In vier verschillende talen wordt het dier luidkeels terecht
gewezen.
Vera
van Dongen was een van de krakers van de Valreep. “We hebben het
pand gekraakt met de groep mensen
die actief was in Amsterdam Oost, met name in 't Blijvertje. Dat was
een gekraakt pand hier in de buurt, dat we hadden ingericht als
buurthuis. Toen ontruiming en sloop onvermijdelijk was geworden,
gingen we in gesprek met overheid en corporatie over alternatieve
huisvesting. Iedereen vond ons een waardevolle plek in de buurt, want
met veel actieve bewoners en van onderop. Stadsdeel en Ymere
beloofden een alternatieve locatie. Maar
een alternatief kwam er niet.” Toen werd besloten de Valreep te
kraken. De betrokken mensen legden een half jaar lang iedere maand
allemaal € 20 in, en spaarden zo € 2500 bij elkaar. En ze maakten
een plan, want het kraken van een pand is zo gedaan, maar je hebt een
plan nodig als je er wilt blijven.
Zelf
Doen
“De
kraak was zo gebeurd,” vertelt Vera van Dongen, “maar daarna
begon het werk pas. Het pand was smerig en verwaarloosd. We hebben
opgeruimd, de ramen vervangen, nieuw hang- en sluitwerk aangebracht,
geschilderd, al die dingen die nodig zijn om het pand weer een beetje
fatsoenlijk te gebruiken. En we hebben vanaf de eerste dag gewerkt
aan onze relatie met de buurt en het stadsdeel. We zijn hier niet
voor onszelf. We vinden het belangrijk dat er een plek is waar
bewoners zelf activiteiten kunnen organiseren, zelf beslissingen
nemen over het beheer en het programma. Dan moet je ze daar wel over
vertellen.”
De
Valreep wil geen subsidies van de overheid. Uitdrukkelijk doel is
zelfvoorzienend te zijn. Vera van Dongen: “Ons doel is dat het pand
wordt gelegaliseerd. De plannen voor de exploitatie liggen al klaar.
Onderdeel daarvan is een horecavoorziening, net als in de plannen van
de projectontwikkelaar. Dat past bij de functie die ons voor ogen
staat, maar moet ook geld opleveren. We denken dat het uit kan, maar
zo luxe als de projectontwikkelaar het voor ogen heeft, wordt het
juist niet. Sommige mensen zullen dat jammer vinden, maar wij denken
dat we juist iets bieden waar mensen uit Oost behoefte
aan hebben; een rafelrand waar de zaken anders zijn georganiseerd, en
waar vrijheid, solidariteit en creativiteit een belangrijke rol
spelen.
Het
programma van de Valreep
omvat een vast aanbod, dat aangevuld wordt met activiteiten die
mensen incidenteel willen organiseren. Er is elke week yoga, je kunt
film kijken, het strijdliederenkoor zingt en zijn er Dutch
Conversation Lessons. Al die activiteiten worden gratis aangeboden,
al wordt iedereen altijd uitgenodigd een donatie te doen. Al met al
is er elke dag wel wat te doen, en regelmatig zijn er verschillende
activiteiten op één dag. Daar komen elke maand zo'n 1000 bezoekers
op af. Best veel, vindt Vera van Dongen: “Het maakt dat we echt
onderdeel zijn van de buurt, en dat is ook wat we willen. We merkten
het ook toen we onlangs onze tweede verjaardag vierden. Daar zagen we
allemaal bekend gezichten van buurtbewoners. Het helpt natuurlijk ook
dat we meehelpen om het Bredewegfestival hier in de buurt te
organiseren.
In
het Engels
De
Valreep wordt gedragen door een groep van zo’n twintig mensen.
Iedere vrijdagavond komen ze bij elkaar.
De groep wisselt van samenstelling, maar het aantal is constant. Die
mensen komen voornamelijk uit Amsterdam Oost, zijn tussen de 25 en 40
jaar oud, hebben hun
wortels in Nederland en daarbuiten liggen en communiceren met elkaar
in het Nederlands en Engels. “Of je bij die groep hoort, bepaal je
zelf,” vertelt Vera. “Er is geen lidmaatschap of ballotage. In de
praktijk verwerf je zeggenschap door actief betrokken te zijn bij de
activiteiten van de Valreep en echt deel te nemen aan het
besluitvormingsproces. En wie dat niet doet, valt vaak vanzelf af.”
Op zoek naar nieuwe mensen gaan ze niet. Die melden zich vanzelf, of
groeien langzaam in hun rol. Het zijn ondernemende mensen, die zelf
besluiten of ze zich voor lange tijd voor de Valreep willen inzetten.
Consensus
Besluiten
nemen ze op basis van consensus; iedereen moet het besluit steunen,
of er althans niet tegen zijn. “Consensus vraagt veel van mensen”,
vindt Vera van Dongen. “Je kunt in je eentje een besluit
tegenhouden, als het niet helemaal naar je zin is. Om dan toch tot
besluiten te komen, moet je wel je ego aan de kant zetten. Of
andersom, geduld opbrengen tot anderen dat hebben gedaan. Niet
iedereen wil of kan dat. Sommigen haken af, of beperken zich tot
concrete activiteiten en zien wel welk besluit er wordt genomen.
Inmiddels hebben we het proces van consensus meer onder de knie. We
hebben geoefend, en het lukt steeds beter om de hoofd- van bijzaken
te onderscheiden. En nu leidt het proces van consensus juist tot
effectiviteit, omdat besluiten een groot draagvlak hebben.”
Ruwweg
komen er drie soorten onderwerpen aan de orde. In de eerste plaats de
huisregels, samen te vatten als “kan iedereen de hamer terugleggen
na gebruik?”. Daarnaast is de programmering een belangrijk
onderwerp. Wat gaan we doen? Wie gaat het organiseren? “En er
melden zich buurtbewoners met een idee”, vertelt Vera van Dongen.
“Dan kijken we of het past in we doen en nastreven. Laatst was er
een buurtbewoner van Griekse origine, die het Griekse dansen miste.
Die
is naar de vergadering gekomen, zijn plan gepresenteerd en
organiseert nu iedere
maand een dansavond.”
Legalisatie
Derde
onderwerp van gesprek op de vrijdagavond is de legalisatie van het
pand. Daarover wordt verschillend gedacht. Er zijn mensen die vinden
dat ieder gesprek met de autoriteiten eigenlijk uit den boze is. Het
is een opvatting die uiteindelijk niet de overhand heeft. De Valreep
is gekraakt met het doel te komen tot legalisatie, en in die lijn
wordt het gesprek dan ook gevoerd. Legalisatie is als het ware de
basis onder het zoeken van consensus over de strategie. Uiteindelijk
willen de krakers met iedereen praten als dat legalisatie dichter bij
brengt.
“We
liggen op koers,” vertelt Vera van Dongen. “Na de kraak was er
voor de gemeente natuurlijk alle reden om gelijk te ontruimen. Het
kraakverbod was nog vers, en we kraakten met veel bombarie. Dat het
anders ging, komt omdat we gelijk de volgende stappen hebben gezet.
De eerste dag zijn we op bezoek geweest bij de verantwoordelijke
stadsdeelwethouder, om het contact te leggen. We hebben ons bekend
gemaakt in de buurt. Veel buurtbewoners ergerden zich aan het
verpauperen van het monumentale gebouw, en vonden het prima dat wij
het kraakten. En we hebben alles op alles gezet om te voldoen aan de
brandveiligheidseisen, want dat is meestal een goede reden om alsnog
tot ontruiming over te gaan. Dus we liggen op koers als het gaat om
het creëren van een vervolg op 't Blijvertje. Maar dat we niet zijn
ontruimd, betekent nog niet dat we gelegaliseerd zijn. Het pand is nu
van het stadsdeel, maar die zijn contractueel verplicht om het over
te dragen aan projectontwikkelaar OCP. Die heeft plannen voor een
dure renovatie. Daar leggen wij ons alternatief naast. Je kunt er
misschien niet zoveel mee verdienen, maar het kan wel uit en het
biedt meer voor de buurt.”
