De
Garage Notweg staat – hoe kan het ook anders – aan de Amsterdamse
Notweg. Ooit was het een echte garage; Osdorpers bewonderden met hun
neus tegen de ruit de nieuwste modellen van Renault en sommigen weten
nog dat hun vader er een auto ging kopen. Nu is de Garage Notweg een
verzamelgebouw van uiteenlopende bedrijven, die zich hebben verenigd
op de noemer Vliegwiel voor Werkgelegenheid. Dat is niet zonder slag
of stoot gegaan.
Op de
golven van het enthousiasme dat de Vogelaarwijken losmaakte, besloot
corporatie Ymere de oude garage om te (laten) toveren tot creatieve
hotspot en werkplaats voor social design. Niemand wist precies wat
het betekende, maar iedereen werd er enthousiast van. Het gebouw werd
snel en goedkoop verbouwd, en in de zomer van 2009 werd het geopend.
Te snel en te goedkoop, bleek achteraf. Teveel verschillende functies
moesten een plek vinden in het gebouw. En lang niet allemaal konden
ze naast elkaar bestaan. Geen onwil, eerder een onmogelijkheid. Je
kunt nou eenmaal geen cursus geven, terwijl de kinderen over de gang
rennen. Zeker niet, wanneer de afscheiding tussen cursusruimte en
gang niet meer is dan tralies. En sowieso zijn tralies niet zo goed
voor de sfeer. Gevolg was een stevig verloop en de nodige irritaties
over en weer tussen gebruikers. Ook het concept werkte onvoldoende,
vooral omdat het niet scherp was: iedereen die iets voor de buurt
wilde doen, was welkom. In de praktijk leidde het tot
vrijblijvendheid en daarmee tot een (te) kleine bijdrage aan de
buurt.
Hele
snelle herbezinning
In het
najaar van 2010 staken de verschillende gebruikers en Ymere de koppen
bij elkaar; tijd voor bezinning. Twee vragen moesten van een antwoord
worden voorzien. De eerste vraag was wat nou precies de bedoeling was
met het gebouw. En de tweede was hoe het gebouw dan moest worden
ingericht om zo goed te worden gebruikt om aan zijn doelstellingen te
voldoen.
Het
overgrote deel van de huurders die nog over waren, vond elkaar op de
ambitie mensen te helpen op weg naar werk. Zo werd het Vliegwiel voor
Werkgelegenheid geboren. Sommige bedrijven die gevestigd zijn in de
Garage Notweg maken er hun hoofdactiviteit van. Ze zetten zich op
verschillende manier in om mensen met een grote afstand tot de
arbeidsmarkt op weg naar werk te helpen. Andere bedrijven richten
zich op andere zaken – zoals groenarchitectuur of mode en textiel –
maar willen graag bijdragen aan het vliegwiel.
Om het
gebouw te maken tot een bedrijfsverzamelgebouw met bijzondere
doelstellingen werd het uiteindelijk in de winter 2012/2013 opnieuw
verbouwd en in april 2013 feestelijk heropend. Het gebouw huisvest nu
9 bedrijven die deelnemen aan het Vliegwiel. Eén organisatie doet
dat niet, maar die hoort dan ook bij de “oude” lichting. Die 9
bedrijven vormen samen de Huurdersvereniging Garage Notweg. Via een
ingenieuze constructie wordt gewaarborgd dat zittende en nieuwe
huurders zich inspannen voor het vliegwiel. De bedrijven huren hun
ruimte van Ymere. In het huurcontract is de eis opgenomen dat
huurders lid worden van de huurdersvereniging. Dat lidmaatschap
verplicht vervolgens tot het leveren van inspanningen op het gebied
van re-integratie en toeleiding naar werk. Hoe bedrijven dat doen, is
niet vastgelegd.
Vliegwiel
draait en groeit tegelijk
Een van
die bedrijven is DineDine Design, een eenvrouwszaak die in 2006 werd
opgericht door Annedien van der Veen. Ze ontwerpt en maakt kleding in
opdracht en geeft les. Van der Veen stopt ongeveer een kwart tot een
derde van haar tijd in het Vliegwiel. Een deel daarvan richt zich
direct op werk. Van der Veen: “In 2013 begeleidde ik 3 stagiaires
van de mode-academie, die hier natuurlijk hun hart konden ophalen.
Daarnaast geef ik cursussen waarbij textiele werkvormen een middel
zijn om mensen te activeren. Opdrachtgevers zijn dan bijvoorbeeld UWV
of DWI.” Van der Veen draagt indirect bij aan het Vliegwiel met
haar activiteiten voor de Huurdersvereniging: “We behartigen
natuurlijk de belangen van de huurders. We zijn voor de verbouwing
twee keer verhuisd; eerst er uit en toen er weer in. Dat kost tijd,
energie en geld. En zo'n verbouwing komt met allerlei naweeën.
Stopcontacten die op de verkeerde plek zitten en internet dat het
niet doet.”
De
huurdersvereniging wil en doet meer dan alleen klassieke
belangenbehartiging. De vereniging is er ook om het Vliegwiel aan te
jagen. Enerzijds door het concept verder te ontwikkelen en het
netwerk met de omgeving te verstevigen. En anderzijds door een
grotere rol voor huurders in het pand vorm te geven.
De
huurdersvereniging – waar Van der Veen een deel van haar tijd
betaald voor werkt – is bezig de structuur en doelstelling van de
vereniging uit te werken. Daarmee wordt de organisatie steviger, nog
meer in staat om te werken aan de doelstelling en een goede
gesprekspartner te zijn voor Ymere, stadsdeel en gemeente en anderen.
“Dat het nodig is, merkten we bij de verbouwing. Daar waren we nog
onvoldoende gesprekspartner. Hoewel het pand echt stukken mooier en
praktischer is dan het was, had het met onze inbreng nog beter
gekund. We betalen nu € 60/m2, en dat is in deze buurt op deze
locatie wel zo ongeveer een marktconforme huur. En daarnaast zijn we
gehouden ons in te zetten voor het Vliegwiel. Dat laatste doen we
graag en uit overtuiging, maar het had geholpen als de huur wat lager
was geweest. Dat kan natuurlijk door ons korting te geven, maar ook
door het gebouw efficiënter in te richten, waardoor je meer
verhuurbare m2’s zou hebben gehad. Ook had je natuurlijk het
kantoortje van de beheerder bij de ingang moeten maken, dat had het
gebouw gastvrijer geweest en veiliger,” vertelt Van der Veen. “Maar
gelukkig is het ook een gezamenlijke zoektocht, van ons en Ymere. We
hebben nu met Ymere afgesproken dat wij beheer en communicatie voor
onze rekening gaan nemen. Zij sponsoren dat, wij voeren het uit. Zo
krijgen we er meer sturing op. En we spraken af dat we de helft van
de inkomsten krijgen van de verhuur aan externen.”
De
huurders overleggen één keer in de zes weken met elkaar en één
keer in de zes weken met Ymere. Al met al nogal zakelijk, ook al
omdat het de meeste huurders aan tijd ontbreekt om ook nog eens
iedere maand op te dagen bij een VrijMiBo. Die is er dus ook niet.
Verder wordt gewerkt aan de manier waarop de vereniging rapporteert
over het bereiken van de doelstelling. “We hebben afgesproken dat
de huurders naar eigen inzicht hun rol als onderdeel van het
Vliegwiel kunnen invullen,” vertelt Van der Veen. “Maar
vrijblijvend is het niet. Richt je je op stagiaires, dan willen we
natuurlijk wel weten of ze zijn gekomen en wat ze hebben geleerd.
Kies je voor cursussen, dan willen we weten welke.”
Vrijheid
zonder vrijblijvendheid
De
huurdersvereniging heeft geen zeggenschap bij de selectie van nieuwe
huurders. De selectie van nieuwe huurders is een zaak van Ymere. In
de praktijk heeft het nog niet plaatsgevonden, maar Van der Veen
heeft er vertrouwen in dat Ymere dat goed doet. “Wij leveren met
het Vliegwiel de meetlat, en Ymere legt de potentiële huurders er
naast. En Ymere bekijkt of ze de huur kunnen betalen. Dat hoeven wij
dan weer niet te doen.” Er is al helemaal geen ervaring met
huurders die niet meedoen aan het Vliegwiel. Maar Van der Veen
twijfelt ook daar niet over. “Je hebt de vrijheid om je rol te
pakken. Maar na verloop van tijd is echt wel duidelijk of je wel aan
de slag bent, of niet. En dan zijn de regels duidelijk: wie niet
bijdraagt aan de doelstelling van de huurdersvereniging, kan er geen
lid van blijven. En wie geen lid is van de huurdersvereniging, kan
geen huurder blijven. En wie geen huurder meer is, moet op een
gegeven moment toch echt vertrekken. Ik kijk er niet naar uit, maar
als het zo ver komt, denk ik wel dat het werkt.”
