Wanneer je de Meevaart binnenkomt, sta je gelijk in de mooiste ruimte van het gebouw. Het is de centrale hal, een ruimte van meer dan 100m2. De ruimte is hoog en licht. Er staan robuuste houten tafels met dito banken. Aan de ene kant staat een volwassen bar, aan de andere kant de buurtboekenkast en een indrukwekkende Marokkaanse sedari. Je kunt de ruimte huren, maar dan moet je accepteren dat alle andere gebruikers van de Meevaart er nog steeds door heen lopen. De hal is tenslotte kruispunt en ontmoetingsplek van het gebouw, en daar worden geen concessies aan gedaan. De Meevaart is er voor zijn gebruikers en de Meevaart gebruik je niet in je eentje.
De Meevaart
De Meevaart is een oud schoolgebouw in de Amsterdamse Indische buurt, dat al heel lang wordt gebruikt als buurthuis. Na een verbouwing in 2011 werd het op 4 februari 2012 feestelijk heropend, met een nieuwe leiding. Was de Meevaart altijd een buurthuis waarvan exploitatie en programmering in handen was van een welzijnsstichting, nu was het aan bewoners om dat te doen. Stadsdeel Amsterdam Oost neemt een belangrijk deel van de kosten voor zijn rekening, in ruil waarvoor groepen bewoners die voldoen aan door het stadsdeel opgestelde criteria, gratis van het gebouw gebruik kunnen maken. Andere groepen en organisaties moeten betalen voor het gebruik van het gebouw.
Formeel is het beheer in handen gelegd van de Meevaart Ontwikkel Groep. De MOG is in 2011 opgericht om als vehikel te dienen om de ambities van beheer en gebruik van de Meevaart door bewoners mogelijk te maken. Zij is als stichting de formele ontvanger van subsidie van het stadsdeel en huurder van het pand van corporatie De Alliantie. De MOG komt voort uit de Karrewiel Community. Deze community beheerde en programmeerde op tijdelijke basis het voormalige buurthuis Het Karrewiel. Zij werden door het stadsdeel gevraagd om na de verbouwing het zelfde te doen in de veel grotere Meevaart.
Doel van de Meevaart is om beschikbaar te zijn, aldus Pierre Mehlkopf, lid van het bestuur van de Meevaart Ontwikkel Groep. “Met zijn aanwezigheid wil het gebouw een stimulans zijn tot activiteiten van en samenwerking tussen groepen van bewoners uit de wijk. De MOG is niet de partij die verantwoordelijk is voor de activiteiten. Dat zijn de groepen of communities zelf. We vertellen dan ook schaamteloos over wat hier allemaal gebeurt, ook over dingen die niet mogen. Er wordt hier bijvoorbeeld gebeden door een aantal mensen en wij steken dat niet onder stoelen of banken. Wij stellen groepen in staat hun activiteiten te ontplooien. Zij maken de Meevaart tot wat hij is, niet het bestuur. Daarmee zijn wij als bestuur nadrukkelijk niet de controleur die in de gaten houdt of ze daarbij voldoen aan de specifieke eisen van de overheid. We willen af van die controle door de overheid. Wat moet gebeuren is dat groepen van bewoners zich verantwoorden bij de buurt, bij andere bewoners. En het stadsdeel kan daarbij toezien. Ze zijn van harte welkom.”
Sturing: gebruik is niet vrijblijvend
Gebruik en beheer van de Meevaart zijn maar voor een beperkt deel in formele regels en beleidsplannen gegoten. Als Pierre Mehlkopf over “wij” praat, dan doelt hij de ene keer op het bestuur van de stichting en zijn zakelijk leider (Firoez Azarhoosh), en de andere keer op de groep van gebruikers. Daarmee is ook het ongrijpbare van het karakter geschetst. “Het gebouw en zijn gebruik ontwikkelt zich onder onze handen,” stelt Mehlkopf. “We willen een doorgangshuis zijn, geen sociëteit. Groepen komen binnen en ontwikkelen zich. Dat kan op twee niveaus. Of mensen ontwikkelen zich en hebben dan de Meevaart niet meer nodig. Of activiteiten ontwikkelen zich en leveren daarmee een veranderende bijdrage aan de Meevaart.”
Er zijn wel een paar mechanismen in het leven geroepen om verantwoording af te leggen en gebruik te reguleren. Groepen sluiten gebruikscontracten met de Meevaart met een beperkte tijdsduur. Nu is die periode drie maanden; kort, omdat het gebouw nog volop in ontwikkeling is. Werken met een beperkte gebruiksperiode biedt wel de mogelijkheid om periodiek te kijken of gebruik, gebruiker en Meevaart bij elkaar passen.
Groepen die gratis van de ruimte gebruik maken, krijgen van de Meevaart op papier een schenking ter waarde van de huur. Maken ze geen gebruik van hun ruimte, dan moeten ze de schenking terug betalen. De Meevaart heeft zijn schenking nog niet teruggevraagd van een groep, maar de verwachting is dat deze omgekeerde borg groepen zal stimuleren goed na te denken over hun ruimtebehoefte.
Een ander “mechanisme” is de inzet van bestuur en anderen om groepen die de Meevaart ontgroeien of er eigenlijk niet in passen, op weg te helpen naar andere ruimte in de buurt. Zo groeit Schaakschool Zeeburg hard en hebben ze behoefte aan ruimte voor inloop. Die ruimte biedt de Meevaart niet, maar mee helpen zoeken is een alternatief.
Vertellen is verantwoorden
Om verantwoording af te leggen is het nodig te vertellen wat er gebeurt. Belangrijker dan verantwoording afleggen aan het stadsdeel, is het om buurtbewoners te vertellen wat er in gebouw gebeurt. Zo zien zij wat er gebeurt in een gebouw dat met hun belastinggeld wordt betaald. Vertellen is ook een manier om buurtbewoners uit te nodigen gebruik te maken van het gebouw of van de activiteiten die er worden georganiseerd. Bij de opening hebben groepen als Kunst & Koken en Schaakschool Zeeburg aan bezoekers verteld wat ze doen.
Ook de conflicten die zich bij het gebruik van het gebouw voordoen, zijn een belangrijke manier om de wijze waarop van het pand gebruik wordt gemaakt, te wegen. Conflicten ontstaan wanneer ruimtes niet opgeruimd worden achtergelaten voor de volgende gebruiker of wel worden gereserveerd, maar niet gebruikt. Bestuur en zakelijk leider proberen zoveel mogelijk buiten deze conflicten te blijven. Azarhoosh: “We denken dat conflicten het beste worden opgelost wanneer mensen zelf verantwoordelijk zijn voor de oplossing. Als bestuur, zakelijk leider of ambtenaren van het stadsdeel zich daar in mengen als scheidsrechter, wordt het conflict niet opgelost, maar onderdrukt. Voor de korte termijn is dat misschien een oplossing, maar in een gebouw dat het moet hebben van de samenwerking en gedeeld belang van alle gebruikers is het te weinig.”
Veel open
De Meevaart is zo’n 90 uur per week open. De begroting trekt zo’n ruime openstelling eigenlijk niet, temeer omdat in die 90 uur lang niet alle ruimtes tegelijk worden gebruikt. Mehlkopf en Azarhoosh schatten de bezettingsgraad van de sport- en theaterzaal op respectievelijk 40% en 50%, terwijl de andere ruimtes ongeveer 80% van de tijd worden bezet. Om de kosten van beheer en schoonmaak te dekken zou er zo’n € 50.000 bij moeten, op een begroting van ruim € 3 ton. Omdat ze er niet op rekenen dat het stadsdeel dat bedrag zal bijpassen, denken Mehlkopf en Azarhoosh na over andere mogelijkheden. De MOG is in gesprek met een ROC om een opleiding Beheerder te starten. Met voldoende deelnemers aan de opleiding zijn er in de Meevaart gelijk een hoop beheerders bij. Het zal geen probleem zijn om als Meevaart erkend leerbedrijf te worden en een gediplomeerd beheerder dienst te hebben. Iets vergelijkbaars zoeken ze voor de bar en de keuken. Aan een van de vrijwilligers hebben ze de ruimte gegeven om te kijken of je daar een businessmodel bij kunt verzinnen. Als dat lukt hebben Meevaart en vrijwilliger daar beiden baat bij. Voor het schoonmaken en de zaaltechniek willen ze een bedrijfje opzetten met buurtbewoners. Liefst zou je daarvoor meerdere gebouwen in beheer hebben. Lukt het niet om die bedrijfjes van de grond te krijgen, dan wordt de Meevaart teruggeworpen op zijn de bijdrage van het stadsdeel. En die is te laag om zoveel uren open te zijn.
Synergie: organisch organiseren is minimaal organiseren
De manier van werken binnen de Meevaart kent sowieso een organische benadering. Mehlkopf vertelt over het maken van de website van de Meevaart: “toen we constateerden dat we een website nodig hadden, riepen tien mensen dat ze die wel konden maken. Dan gaat er daar een van aan de slag. Als die zijn product presenteert, zeggen 9 mensen dat het niks is. Dan komen er professionele eisen en dan vallen er 6 mensen af. Dan maken die drie die overblijven het zo mooi dat we een G4 computer moeten aanschaffen om het te laten werken, terwijl ik niet weet wat een G4 computer is. Dan wordt het afgeschaald en resteert er een werkbaar model. Dat kost ons drie maanden, maar dan is het wel gedragen.”
Zo ontwikkelt zich ook de synergie tussen gebruikers in de Meevaart. De centrale ontmoetingsruimte is dan misschien groot, hij is wel zo ingericht dat je je als groep niet wezenlijk kunt afzonderen van andere aanwezigen. Zo ontstaat de eerste kans om kennis te maken met anderen. Mehlkopf: “De kookgroep zoekt actief andere gebruikers: wat heeft het voor zin om te koken als er niemand komt eten?”
Rondjes draaien met ambtenaren
In cijfers is de Meevaart succesvol. Ambities op het gebied van bezettingsgraad en openingsuren zijn ruimschoots gehaald. Belangrijker is misschien wel het succes van vertrouwen. Vertrouwen in het zelfregelend en –corrigerend vermogen van de gebruikers. Vertrouwen, want sturing werkt niet. Iedere poging daartoe werd genadeloos afgestraft. Als het bestuur zei dat er toch een paar dingen georganiseerd moesten worden, verticaliseerden de verhoudingen ogenblikkelijk en werden gebruikers klanten. Wat werkte was benoemen wat niet goed ging. Genoeg mensen die dat ook vonden en initiatief namen.
Grootste bedreiging voor het succes van de Meevaart is een toenemende sturingsbehoefte van het stadsdeel. Bij het stadsdeelbestuur heerst een enorme angst dat het mis gaat in de Meevaart. “Eindeloos wil het stadsdeel dat bespreken. En dus zitten we eens per twee weken om de tafel rondjes te draaien met ambtenaren. Eigenlijk alleen maar met ambtenaren. Maar als we concreet een vraag voor het stadsdeel op tafel leggen, dan geeft het stadsdeel niet thuis,” aldus Azarhoosh. En Mehlkopf vult aan: “De beste manier om te controleren voor het stadsdeel: wij kunnen op een aantal dagen nog best vrijwilligers gebruiken voor beheer en schoonmaak, het stadsdeel heeft voldoende ambtenaren die de wijk in willen.”
Geen opmerkingen:
Een reactie posten